• نکات خرید فرش دستباف
1- نوع و تعداد گره‌ها
فرش‌های دستباف بر روی دار قالی بافته می‌شوند، به همین دلیل نوع و تعداد گره‌ها یکی از نکات مهمی است که در هنگام خرید فرش دستباف باید به آن توجه داشته باشید. ظرافت (درشت‌بافت یا ریزبافت بودن)، مرغوبیت و بهای یک قالی تابع تراکم گره‌ها در واحد رج (۷ سانتیمتر) یا اینچ مربع (KPSI) و نوع گره (فارسی، ترکی، جفتی، هنری و…) است. برای مثال، یک قالی باکیفیت در هر اینچ مربع دست کم ۱۲۰ گره دارد. هرچه تراکم گره‌ها بیشتر باشد، فرش ریزبافت‌تر بوده و قیمت بالاتری خواهد داشت. برای بررسی وضعیت گره‌ها باید قالی را برگردانید و به پشت آن نگاه کنید. در فرش‌های دستباف گره‌ها کاملا یکسان نبوده و برخی ممکن است اندازه بزرگتری داشته باشند، زیرا گره‌ها با دست زده شده‌اند. حال آنکه در فرش‌های ماشینی و دستباف‌گونه گره‌ها کاملا یکدست هستند.
.
۲- جنس فرش
فرش‌های دستباف ایرانی اغلب از جنس ابریشم، پشم یا آمیزه‌ای از هر دو هستند. فرش ۱۰۰% ابریشمی مرغوب‌ترین و البته گرانبهاترین نوع فرش بوده و نمایی درخشان دارد. از طرف دیگر، استفاده از پشم برای قالیبافی متداول‌تر است. کیفیت پشم به نژاد گوسفند، اقلیم، محل چراگاه و زمان چیدن پشم بستگی دارد. در برخی فرش‌ها پشم متریال غالب است و ابریشم برای ایجاد کمی درخشش در بخش‌های ظریفی از آن بکار می‌رود. پس در هنگام خرید فرش دستباف به جنس آن توجه داشته باشید.
.
3- رنگ الیاف
الیاف فرش‌های دستباف ایرانی با بهره‌گیری از رنگزاهای طبیعی (فرآورده‌های گیاهی، جانوری، معدنی و فلزی) رنگ می‌شوند. پس در قالی‌های دستباف باید رنگ‌هایی را ببینید که از طبیعت سرچشمه می‌گیرند: حشره قرمزدانه مکزیکی برای رنگ سرخ، گیاهان نیل‌دار برای رنگ آبی و پوست انار برای رنگ زرد. رنگ‌های مصنوعی معمولا به طور یکنواخت درون الیاف نفوذ می‌کنند، در حالی که رنگ‌های طبیعی سطح الیاف را می‌پوشانند. پس در هنگام خرید فرش دستباف، بخشی از فرش را اندکی خم کنید و میان پرزها را نگاه کنید. وجود اندکی نایکنواختی نشانگر بهره‌گیری از رنگ‌های طبیعی است.
.
۴- عمر فرش
پیش از خرید فرش دستباف سالم بودن و عمر فرش را ارزیابی نمایید. گرچه فرش‌های دستباف فارغ از نو یا کهنه بودن نسبت به فرش‌های ماشینی عمدتا قیمت بالاتری دارند، اما با گذشت زمان از بهایشان کم نمی‌شود؛ به گونه‌ای که برای خرید فرش‌های عتیقه (آنتیک) نسبت به فرش‌های دستباف تازه باید بهای بیشتری بپردازید. سلامت فرش نیز عامل مهم دیگری است که در افزایش عمر فرش و ارزشگذاری آن موثر است. آسیب‌هایی مانند پوسیدگی، پارگی، رطوبت و آبدیدگی، سوختگی، لکه، بوی ناخوشایند، رنگ‌پس‌دادگی و رنگ‌پریدگی، ساییدگی و از بین رفتن پرزها، بیدزدگی و جمع‌شدگی کناره‌ها از قیمت فرش دستباف می‌کاهند. گرچه بسیاری از این آسیب‌ها را می‌توان با تکنیک‌های رفوگری و قالیشویی برطرف نمود، اما هنگام خرید فرش دستباف دست دوم حتما این موارد را بررسی کنید.
.
5- شناخت دستبافته‌های سنتی
در هنگام جستجو برای خرید فرش دستباف شاید توجهتان به گونه‌های دیگری از دستبافته‌های سنتی جلب شود. برای مثال، گلیم، گبه و زیلو نیز از جمله دستبافته‌های سنتی و زیبا هستند که به عنوان گستردنی در چیدمان داخلی خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. فرش‌های کاکل‌خورده با دست نیز نوعی گستردنی دستباف هستند که فرآیند بافتشان با قالی‌های دستباف متفاوت بوده و بهای کمتری دارند.
.
۶- انتخاب طرح و نقشه
یکی از پرسش‌های مهمی که در فرآیند خرید فرش دستباف باید بدان پاسخ دهید این است که به دنبال چه طرح و نقشه‌ای می‌گردید: گلدار، هندسی، عشایری (ایلیاتی)، سنتی، تلفیقی، هنری، درشت‌بافت، ریزبافت و غیره. فرش‌های دستباف بسته به زمان و محل بافتشان دارای سبک‌ها، طرح‌ها و نقشه‌های گوناگونی هستند و این امر بر قیمت آنها تاثیرگذار است. رویهم رفته هر چه نقشه فرش پرنقش‌و‌نگارتر، پیچیده‌تر و ظریف‌تر باشد، آن فرش گرانبهاتر خواهد بود زیرا زحمت بیشتری برای بافت آن کشیده است. پس شناخت انواع طرح و نقشه فرش ایرانی و همچنین آشنایی با طرح فرش‌های رایج در سرزمین‌های دیگر می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
.
7- ابعاد و اندازه
قالی‌های دستباف بسته به کاربرد و محل بافتشان دارای ابعاد و اندازه‌های گوناگونی هستند. اندازه فرش‌های دستباف ایرانی بر اساس دو سیستم ذرع و متریک سنجیده می‌شود. یکای ذرع که بیشتر در قدیم رواج داشته معادل ۱۰۴ سانتیمتر است، در حالی که یکای متر معادل ۱۰۰ سانتیمتر است. رویهم رفته هر چه اندازه فرش بزرگتر باشد، باید بهای بیشتری برای آن بپردازید.
.
۸- کاربرد فرش
پیش از خرید فرش دستباف می‌بایست کاربرد و محل قرارگیری آن را در چیدمان داخلی مشخص نمایید. این موضوع در انتخاب اندازه، طرح و نقشه و نحوه نگهداری فرش دستباف نقش مهمی دارد. فرش‌های ابریشمی از آنجا که بسیار گرانبها بوده و به مراقبت بیشتری نیاز دارند، احتمالا برای کاربردهای دکوراتیو مناسب‌تر باشند. اگر قرار است رفت و آمد زیادی بر روی فرش صورت گیرد، فرش‌های پشمی گزینه کاربردی‌تر و ماندگارتری خواهند بود. اگر در خانه کودک خردسال یا حیوان خانگی دارید، باید بیشتر مراقب بروز انواع آسیب و لکه بر روی فرش‌های دستبافتان باشید.
.
9- بودجه
برای خرید فرش دستباف طیف گسترده‌ای از قالی‌های رنگارنگ با طرح‌ها و ویژگی‌های گوناگون پیش روی شما است. اما یکی از فاکتورهایی که این طیف را محدود می‌کند، بودجه‌ای است که برای خرید فرش دستباف در نظر گرفته‌اید. در واقع، باید با توجه به بودجه مورد نظرتان و آگاهی از عوامل موثر بر کیفیت و بهای فرش دستباف به دنبال بهینه‌ترین گزینه بگردید. برای مشخص کردن بودجه حتما به این نکته توجه داشته باشید که فرش دستباف یک اثر هنری است و بافت آن ممکن است ماه‌ها و سال‌ها طول بکشد. قالیبافی هنر پرزحمتی است و هر فرش دستباف از همنشینی هزاران گره بر تار و پود قالی بدست می‌آید.
.
10- پیدا کردن فروشنده معتبر
در هنگام خرید فرش دستباف نیز مانند هر معامله دیگری باید مراقب کلاهبرداران باشید؛ به ویژه اگر قصد دارید خرید خود را از راه دور یا به صورت آنلاین انجام دهید. پیش از خرید فرش دستباف درباره فروشندگان و فروشگاه‌های معتبر تحقیق کنید و از روال و شرایط خرید و فروش فرش باخبر شوید.
.
11- نکته دیگر این است که باید در هنگام خرید فرش به عیوب زیر توجه شود تا از خرید خود پشیمان نشوید.
⇠ وجود عیب در نقشه فرش دستباف: این عیب ناشی از شلوغ بودن نقشه، اصالت نداشتن طرح و رنگ، خلوت بودن نقشه، تناسب نداشتن نقش مایه با رج شمار، تناسب نداشتن سطوح با هم، پخش نشدن صحیح رنگ ها، استفاده نکردن از تضادهای رنگی مختلف و رعایت نکردن سلیقه مشتریان حاصل می شود.
⇠ فر شدن یا لول شدگی کنار فرش دستباف: این موضوع ناشی از تاب داشتن پود ضخیم، سفت کشیدن پود ضخیم یا نازک بافتن گره ها، سفت و شل بودن تارها، فاصله دار بودن تارها، پخش نامنظم چله ها موقع پایین کشی، رعایت نکردن اندازه ها، منظم نبافتن و پخش نشدن چله ها بر سر دار به وجود می آید.
⇠ رگه دار بودن: رگه دار بودن فرش دستباف ناشی از نامنظم کوبیدن پودها، مواد اولیه متفاوت، دو دست شدن بافت و تابش نور مستقیم آفتاب به بخشی از فرش بافته شده به وجود می آید.
⇠ هم اندازه نبودن حاشیه: به موضوع بدلیل بالازدگی فرش، پایین زدگی، واریز نشدن یکنواخت و سره دارشدن است.
⇠ دورنگی فرش: دورنگی فرش دستباف بدلیل دوبار رنگ شدن خامه فرش، متفاوت بودن پشم از نظر جنس، استفاده از پشم نامرغوب، زیاد ماندن فرش روی دار، خوب رنگ نکردن پشم به طوری که مغز آن رنگ نشود، استفاده از رنگ های نامرغوب هنگام رنگرزی و خشک کردن پشم بدون زیر و رو کردن آن در زیر آفتاب ایجاد می شود.
⇠ کج بودن کناره فرش دستباف: این موضوع ناشی از یکسان نبودن فاصله نخ های چله روی کجو، شل بودن نخ های چله، یکسان نبودن فاصله نخ های چله بر سر دار و زیر دار، پر تاب بودن پود ضخیم و بیشتر یا کمتر از حد معمول کشیده شدن پود ضخیم می باشد.
• نکات نگهداری فرش دستباف
⇠ فرش دستباف را روی سطح هموار مانند سنگ، سرامیک، موزائیک، و پارکت پهن شود، این سطح باید صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد.
⇠ نباید فرش دستباف بر روی سطح گچی، خاکی یا آهکی گسترده شود، این مواد به علت قلیایی بودن باعث تجزیه پشم و ابریشم خواهند شد. هر چند فرش دستباف به اندازه کافی سنگین بوده و این امر جابجایی آن را محدود کند، ولی در طول زمان ممکن است که در یک جهت حرکت کند، در این صورت برای جلوگیری از حرکت فرش می‌توان از ترمز فرش که به صورت قطعه‌ای از لاستیک خاص است که در زیر فرش قرار می‌گیرد از حرکت آن جلوگیری کرد.
⇠ از قرار دادن اشیای سنگین و دارای پایه‌های باریک مانند مبلمان بر روی فرش دستباف خودداری کنید، این امر باعث فشرده شدن فرش دستباف شده و در طولانی مدت ممکن است که اثر آن از بین نرود. در صورتیکه به اجبار باید این کار انجام شود بهتر است با قراردادن زیر مبلی(چوبی یا پلاستیکی) زیر پایه مبل نیروی وارده را پخش کرده تا آسیب کمتری ایجاد کند و حداقل ماهی یکبار محل پایه مبل را تغییر داده شود.
⇠ راه رفتن مداوم بر روی قسمت خاصی از فرش باعث ساییدگی فرش در آن محل خواهد شد که برای جلوگیری از این اتفاق می بایست حداقل هر شش ماه یک بار بسته به میزان تردد فرش را سر و ته کرده تا پرزهای فرش امکان یابند که به حالت اولیه بر گشته و مقاومت بیشتری داشته باشند.
⇠ ریشه‌های فرش در صورتی که تردد زیادی روی آنها صورت گیرد، ممکن است آسیب ببینند، بهتر است در این صورت ریشه‌ها را با پارچه پنبه‌ای لفافه دوزی شود.
⇠ از قراردادن گلدان‌یا درختچه بر روی فرش و یا کنار آن خودداری شود، چراکه اغلب پوسیدگی فرش ناشی از آب اضافی‌های گلدان است.
⇠ نباید از مواد سفید کننده برای شستشوی فرش یا ریشه آن استفاده شود، چرا که این مواد باعث پوسیدگی زود هنگام فرش خواهد شد.
⇠ از قراردادن فرش دستباف در زیر نور مستقیم خورشید مثلا کنار پنجره خودداری شود، در صورت لزوم می توان از رو فرشی برای محافظت فرش استفاده کرد و بهتر است که هر دو تا سه ماه یکبار برای جلوگیری از دو رنگی فرش آن را سروته کرد.
⇠ نظافت فرش از نظر گرد و خاک و آشغال کنترل شده و در صورت لزوم با استفاده از جاروبرقی ساده(بدون برس) آن را جارو کنید. توجه کنید هر قد فرش کمتر جارو شود، عمر آن بیشتر خواهد بود بنابراین فقط در مواقع لزوم این کار انجام شود.
⇠ با استفاده از جاروی برقی برس دار و یا جاروی دستی، سطح فرش را جارو بزنید، دقت شود در صورت استفاده از جاروی برقی برس دار از استفاده آن در قسمت ریشه ها خودداری شود، چراکه ممکن است ریشه درون برس جارو گیر کرده و باعث صدمه دیدن ریشه‌ها شود. آخرین مرحله جاروکشی در جهت خواب فرش باشد تا پرزهای فرش مرتب شده و نقوش وضوح خود را بدست آورند.
⇠ هر دو یا سه سال، فرش خود را کنترل و در صورت نیاز آن را بشویید. دقت شود هر قدر میزان شستشوی فرش کمتر باشد عمر فرش بیشتر خواهد شد و بنابراین فقط در مواقع لزوم فرش را بشویید، در صورت تمایل می توانید با استفاده از شامپوی مخصوص فرش البته با نام‌های معتبر و دارای پروانه ساخت استفاده کنید.
⇠ بهتر است برای شستشوی خانگی از جاروهای برقی مخصوص که دارای قدرت کشندگی مواد خشک و مرطوب است استفاده کنید تا رطوبت درون فرش باقی نماند، پس از شستن فرش لازم است که حداقل به مدت دو ساعت پنجره‌ها باز گذاشته شود تا فرش کاملا خشک شود.
⇠ اگر سطح فرش در اثر آلودگی هوا سیاه و کثیف شده بجای شستشوی کامل می توان مقدار کمی شامپو فرش را در یک ظرف آب ریخته با دست خوب به هم زده تا کف کند.
⇠ همچنین با استفاده از کیسه برنج از جنس pp سفید فقط کف روی ظرف را برداشته و با آن سطح فرش را از سمت بالا به طرف پایین (در جهت خواب فرش) چند بار روشویی شود.
⇠ باید با استفاده از پارچه سفید مرطوب (در جهت خواب فرش) ماده شوینده از سطح فرش پاک شود همچنین باید مراقب بود آب و مواد شوینده به مغز فرش نفوذ نکند و حتما کامل خشک شود.
.
منابع:
.https://www.beytoote.com
.https://www.yjc.ir
