راهنمای ساز سنتور

سنتور ساز زهی زخمه‎ای موسیقی ایرانی است. یفرهنگ دهخدا سنتور را این‌گونه بازشناخته‌است: «از سازهای ایرانی به شکل ذوزنقه که دارای سیم‌های بسیاری است و با دو زخمه چوبی نواخته می‌شود(نقل از ویکی پدیا).» عوامل بسیاری در قیمت سنتور تاثیر گذارند و سازآموز را ترغیب به خرید ساز می کنند. در این مقاله سعی شده است تا به عمده ترین و برجسته ترین فاکتورها اشاره شود.

.

.

نگهداری از سنتور

⇠ بعد از اینکه سنتورتان را خریداری کردید مرحله بعد نگهداری آن است.چند نکته ساده و در عین حال مهم را برای نگهداری سنتور خدمتتان ارائه می دهیم:

⇠ نگهداری از ساز سنتور قواعد و دستور العمل هایی را دارد که نوارنده با رعایت آنها می تواند طول عمر سازش را افزایش دهد.

⇠ اول اینکه سعی کنید هنگام خرید حتما کیف سنتور را نیز تهیه کنید تا سنتور از هرگونه ضربات احتمالی و گرد و خاک به دور باشد.

⇠ سازتان را همیشه کوک نگه دارید تا صدای خوب آن در ذهن شما باقی بماند و احیانا گوشتان صدای فالش نشنود.

⇠ ساز را در جای مرطوب قرار ندهید و اگر هم مجبور شدید که این کار را انجام دهید حتما آن را داخل جعبه گذاشته و روی آن نیز پارچه نخی یا پنبه ای بیندازید تا رطوبت کمتری به آن نفوذ کند.

– همچنین سازتان را از سرمای کولر و گرمای شوفاژ نیز دور نگه دارید.چون هر دوی اینها باعث آسیب رسیدن و همچنین خالی شدن کوک سنتور میشود.
نکته دیگر اینکه در هنگام نوازندگی سنتور حتما زیر آن پایه مناسبی قرار دهید تا سنتور مستقیما روی سنگ یا سرامیک نباشد.

⇠ نحوه درست گرفتن ساز و بیرون آوردن آن از جعبه ، یکی از مهم ترین نکاتی است که لازم است در نگهداری سنتور به آن توجه نمایید که برای این کار لازم است با یک دست کلاف سمت چپ و با دست دیگر زیر سنتور را بگیرید و ساز را از جعبه خارج نمایید .

⇠ پس از هر بار نواختن سنتور ، ساز را درون جعبه مخصوصش قرار دهید ، چرا که این کار هم از زنگ زدگی سیم ها و هم از نشستن غبار بر روی ساز جلوگیری می کند .

⇠ می توانید در هنگام نواختن ساز برای تسلط بیشتر بر روی سنتور ، جعبه مضراب ها را زیر آن قرار دهید تا ساز کمی بالاتر بیاید . توجه کنید که استفاده از وسایل زبر می تواند آسیب بسیاری را بر ساز وارد کند .

⇠ در صورت بزرگ تر بودن جعبه ساز ، بهتر است برای جلوگیری از آسیبات وارده به سنتور در هنگام جابجایی ، از مقداری مقوا و یا اسفنج استفاده نمایید تا بخش های خالی پر شوند .

⇠ همچنین دقت شود که پس از بیرون آوردن ساز از جعبه ، بلافاصله شروع به نواختنساز نکنید . چراکه بهتر است در ابتدا به مدت چند دقیق ساز را در معرض هوا قرار دهید و سپس اقدام به این کار کنید .

⇠ همچنین لازم است پس از نواختن ساز برای جلوگیری از شکستن مضراب ها ، آن ها را درون جعبه قرار دهید .

⇠ برای جلوگیری از آسیب رسیدن به ساز سَنتور ، باید توجه کنید که در هنگام نواختن ، دست خود را بر روی سیم های سنتور قرار ندهید چرا که این کار هم به سیم ها فشار وارد می کند و هم گرمای دست را بر روی ان انتقال می دهد که خود باعث آسیب رسیدن به سنتور و خارج شدن از کوک می شود .

⇠ همچنین از دیگر عواملی که باعث آسیب رسیدن به سنتور می شود ، سرد و گرم شدن ساز است . چرا که این کار هم باعث از کوک خارج شدن ساز می شود و هم بدلیل چوبی بودن ساز ، اثرات زیان باری را بر روی آن می گذارد .

⇠ به همین دلیل لازم است برای حفظ ساز سَنتور از مجاورت هوای سرد و گرم ، از کاور های مخصوص داخل جعبه ساز ، استفاده نمایید .

.

سنتور بر اساس ابعاد خاص که قاعده هم دارد می تواند به سنتور سل، لا، سی …،کروماتیک، ۱۲خرک، ۱۴خرک، باس و…تقسیم شود. البته در این تقسیم بندی تنها ابعاد ساز متغیر است و بقیه اجزای ساز یکسان می باشد.

.

جنس صدا: بم کریستالی، زنگ دار، پر حجم، صدای بسته و کم حجم، تقه دار بودن ساز، میزان یکدستی صدای ساز

جنس چوب: چوب تیره یا روشن، راه راست بودن چوب یا فردار بودن، کهنه یا تازه بودن چوب، سبک و پوک یا سنگین بودن چوب

کیفیت پرداخت: کیفیت پرداخت ساز، کیفیت رنگ کاری ساز، کیفیت خرک ها، کیفیت سیم، گوشی و ساچمه و سیم گیر، فاکتورهای اضافه مثل معرق یا خاتم یا منبت

.

الف) کیفیت:

⇠ ساختمان و صنعت ساز: به اعتقاد اکثر اساتید سنتورسازی، سازهای با چوب گردوی تیره و راه راست و یا فردار دارای کیفیت صوتی بهتری هستند. البته نکته دیگر عمر یا مدت زمان خشک شدن چوب است که این فاکتور در تشخیص بسیار سخت است و باید به اطلاعات سازنده اعتماد کرد. هر چه عمر خشک شدن چوب بالاتر باشد این چوب از کیفیت بهتری برخوردار است. البته به اعتقاد ما سنتور مجموعه ای از چند فاکتور است و ممکن است یک ساز با چوب روشن دارای خروجی صدای با کیفیت باشد، اما به صورت آماری چوب تیره و راه راست و فردار معمولا خروجی بهتری دارد. نکته بعدی کیفیت ساخت ساز است.

⇠ یعنی زیبایی ظاهر ساز که شامل پرداخت چوب (یعنی باقی نماندن اثر داغی اره یا امثال این ها روی چوب) می باشد و البته کیفیت رنگرزی نیز مهم است که ساز با شاپان یا سیلر یا لاک رنگ شده باشد که به تجربه، سازی که با لاک رنگ شده باشد کیفیت بهتری خواهد داشت زیرا سیلر به دلیل خاصیت پوشانندگی منافذ چوب را می پوشاند که این خود باعث کاهش کیفیت صدا می شود.

⇠ نکته ای که باید در خرید سنتور توجه داشت این است که ممکن است یک ساز با چوب روشن اما رنگ تیره باشد (توسط شیلان تیره شده باشد) که باید توجه داشت که به جای چوب تیره به شما فروخته نشود.

⇠ نکته بعدی کوک ساز است. حتما سازی بخرید که چندین بار کوک شده باشد و از کسی که توان و تخصص کوک کردن را داشته باشد بخواهید چند سیم را به صورت امتحانی دوباره کوک کند تا از کیفیت نگهداری کوک سایت مطمئن شوید. نکته دیگر اینکه هیچ گاه برروی یک سنتور حرفه­ای صنایعی چون خاتم، معرق یا منبت روی صفحه ساز نمی­بینید زیرا اینها باعث تضعیف صدا می­شوند (به علت عدم یکدستی صفحه).

.

ب) صدا:

⇠ اگر یک متخصص بگوید صدای سازی یکدست است، این یک خبر خوب است. زیرا برای یکدست بودن صدا باید زحمت زیادی کشیده شود. یک نوازنده حرفه ­ای علاقه­ای به شنیدن تقه یا صداهایی مثل آن زیر مضرابش ندارد. زیرا این بدین معنی است که ضخامت صفحه و جنس آن و محل پل گذاری با هم تناسب ندارند و این یک ایراد مهم برای یک نوازنده حرفه­ ای است.

⇠ حجم صدای ساز بستگی به سلیقه شما دارد اما ما پیشنهاد می­کنیم سازهای پرحجم را انتخاب نکنید (مخصوصا در سازهای ارزان). زیرا این حجم زیاد با کاهش ضخامت و کاهش تعداد پل و استفاده از چوب روشن قابل دستیابی است که خود این موارد برای اینکه یک سنتور، ضعیف محسوب شود کافیست. انتخاب صدا یک تخصص است که با تجربه به دست می­آید و باید به متخصصان این امر اعتماد کرد. معمولا از صداهای خوب با عناوینی همچون صدای زنگدار، کریستالی، بدون تقه و یا صدای پخته در میان نوازندگان یاد می­شود.

.

ج) قیمت:

توصیه اکید می­شود که قیمت فاکتور دوم انتخاب باشد، زیرا شما می­خواهید برای روح و احساس خود پول خرج کنید پس اطلاعات خود را زیاد کنید تا کمتر هزینه کنید. اما اگر سعی کنید تا فقط یک ساز ارزان خرید کنید، ممکن است با چند مشکل اساسی مواجه شوید:

⇠ ممکن است در خرید سنتور به اسم چوب گردو، چوبهای بسیار ارزانتر به شما تحمیل شود که کیفیتی ضعیف دارند. در این صورت بعد از مدت کوتاهی قوس های عجیبی پیدا می­کند و قابلیتهای خود را از دست می­دهد.

⇠ ممکن است سازی به شما فروخته شود که اصلا کوک نگه نمی­دارد که این هم برای شما معضلی جدی خواهد بود.

.